ارز دیجیتال یا کریپتوکارنسی چیست؟

ارز دیجیتال نوعی ارز است که فقط به صورت دیجیتال یا الکترونیکی در دسترس است. ارزهای دیجیتال انواع مختلفی دارند از جمله ارز مجازی (Virtual Currency)، ارز دیجیتال بانک مرکزی (Central Bank Digital Currency) و کریپتوکارنسی (Cryptocurrency).

در این مقاله از چشم بورس با مهمترین نوع ارزهای دیجیتال با نام رمزارز یا کریپتوکارنسی آشنا می‌شوید. رمزارز معادل دقیق‌تری برای Cryptocurrency است، اما در زبان فارسی به آن ارز دیجیتال نیز می‌گویند. ما در این مطلب از هر دو معادل استفاده می‌کنیم و منظورمان از هر دو ارزهای رمزنگاری شده و مبتنی بر بلاکچین است.

ارز دیجیتال یا کریپتوکارنسی به زبان ساده

کریپتوکارنسی (Cryptocurrency) که در زبان ما به ارز دیجیتال نیز مشهور است، یک ارز مجازی است که امنیت آن توسط پروتکل‌های رمزنگاری تضمین می‌شود. بسیاری از ارزهای دیجیتال، در اصل شبکه‌های غیرمتمرکز بر اساس تکنولوژی بلاکچین هستند؛ یک دفتر کل توزیع‌شده که توسط شبکه‌ای از کامپیوترها کار می‌کند.

ویژگی بارز ارزهای دیجیتال این است که توسط مرجع مرکزی کنترل نمی‌شوند و از دخالت و دستکاری دولت‌ها مصون هستند. بهتر است پیش ازادامه‌ی مبحث ارزهای دیجیتال، مختصری درباره‌ی فناوری بلاکچین صحبت کنیم.

فناوری بلاکچین (Blockchain)

در نگاه اول شاید بلاکچین به نظر پیچیده برسد، با این حال مفهوم اصلی آن بسیار ساده است. فناوری بلاکچین در واقع نوعی پایگاه داده (Database) است. پایگاه داده چیست؟ پایگاه داده مجموعه‌ای از اطلاعات است که به صورت الکترونیکی و در یک سیستم کامپیوتری ذخیره می‌شود. این اطلاعات معمولا در قالب جداول طراحی می‌شوند تا بتوان آنها را به راحتی دسته‌بندی و جستجو کرد.

مطلب پیشنهادی: بلاکچین چیست و چه کاربردهایی دارد؟

فرض کنید میزان اطلاعات بسیار زیاد باشد، در این صورت نمی‌توان آن را در یک کامپیوتر ذخیره کرد. بلاکچین یک پایگاه داده‌ی با ابعاد عظیم است. علاوه بر عظیم بودن ویژگی‌های دیگری نیز دارد:

• بلاکچین داده‌ها را در گروه‌هایی ذخیره ‌می‌کند که به آن بلوک‌ یا بلاک (Block) می‌گویند. پس از پر شدن هر بلوک به بلوک‌های قبلی زنجیر می‌شود و زنجیره‌ای از بلوک‌ها تشکیل می‌شود. به همین جهت به آن بلاکچین یا زنجیره‌ی بلوکی می‌گویند.
• ویژگی دوم غیرمتمرکز بودن بلاکچین است. فرض کنید یک شرکت اطلاعات را روی 1000 رایانه ذخیره می‌کند. همه‌ی آنها تحت مدیریت شرکت و اصطلاحا در زیر یک سقف هستند. اما در بلاکچین این‌گونه نیست، رایانه‌هایی که به آنها گره یا نود (Node) می‌گویند در موقعیت‌های جغرافیایی مختلف پخش هستند و توسط افرادی مدیریت می‌شوند که همدیگر را نمی‌شناسند.
• در زنجیره‌ی بلوکی هر گره به پرونده‌ی کاملی از داده‌ها (همه‌ی داده‌ها از نخستین روز تاسیس) دسترسی دارد. مثلا برای بیت‌کوین، گره‌ها به همه تراکنش‌های آن دسترسی دارند. اگر گره‌ای بخواهد تقلب و یا دستکاری کند، باقی گره‌ها متوجه می‌شوند و امکان تقلب به صفر می‌رسد.

تمام هدف بلاکچین ثبت و توزیع اطلاعات و جلوگیری از دستکاری آنهاست. مثلا بیت‌کوین براساس یک بلاکچین ساخته شده است و از این تکنولوژی به عنوان ابزاری برای ثبت شفاف تراکنش‌ها استفاده می‌کند.

ارزهای دیجیتال چگونه کار می‌کنند؟

هدف از تاسیس ارزهای دیجیتال، پرداخت امن و شفاف است. الگوریتم‌ها و تکنیک‌های مختلف رمزنگاری از این تراکنش‌ها محافظت می‌کنند. الگوریتم‌هایی مانند رمزگذاری منحنی بیضوی، کلیدهای عمومی و خصوصی و توابع هش.

همانطور که گفتیم، ویژگی ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز بودن آنهاست. به این معنا که در شبکه بلاکچین تمام تراکنش‌ها باید توسط گره‌ها تایید شود. مانند یک دفتر حسابداری بسیار بزرگ که همه به آن دسترسی دارند. برای هک و دستکاری یک بلاکچین باید بیش از 51 درصد تمام گره‌ها را هک کرد. توجه کنید که این گره‌های در سراسر دنیا پخش هستند و در بلاکچین‌های بزرگ مانند بیت‌کوین یا اتریوم امر تقریبا ناممکن است.

ماین کردن (Mining) یا استخراج ارزهای دیجیتال

استخراج ارز دیجیتال یا ماینینگ (Mining) فرایندی است که در آن ارزهای جدید وارد گردش مالی می‌شوند. استخراج در اصل روشی است که تراکنش‌های جدید توسط شبکه تایید می‌شود. ماینرها تراکنش‌ها را تایید می‌کنند و به آنها اعتبار می‌بخشند. در ازای این کار مقداری ارز دیجیتال به عنوان پاداش دریافت می‌کنند. به این فرایند ماینینگ می‌گویند.

استخراج ارز دیجیتال با استفاده از سخت‌افزارهای قدرتمندی به نام ماینر (Miner) انجام می‌شود که مسائل بسیارپیچیده‌ی ریاضی را حل می‌کنند. اولین رایانه‌ای که راه حل را پیدا کند، مقداری ارز دیجیتال به عنوان پاداش دریافت خواهد کرد. سرعت و پیچیدگی حل مسائل به سخت‌افزارهای قدرتمندی نیاز دارد. علاوه‌بر‌این، برای خنک نگه‌ داشتن دستگاه‌ها از سیستم‌های تهویه استفاده می‌شود. از این رو ماینینگ با مصرف بالای برق همراه است.

انواع ارز دیجیتال

در یک دسته‌بندی کلی ارزهای دیجیتال به دو دسته‌ی مختلف تقسیم می‌شوند:

بیت‌کوین (Bitcoin)

بی‌جهت نیست که به بیت‌کوین پادشاه ارزهای دیجیتال می‌گویند. بیت‌کوین اولین رمزارز مبتنی بر بلاکچین است و تا به امروز ارزشمندترین و محبوب‌ترین آنهاست. امروزه هزاران ارز دیجیتال با عملکردها و مشخصات مختلف وجود دارد. برخی مشتق شده از بیت‌کوین هستند و برخی نیز رمزارزهایی هستند که از پایه ساخته شده‌اند.

بیتکوین در سال 2009 توسط فرد یا گروهی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو تاسیس شد. هویت این فرد تا به امروز نامعلوم است. تنها 21 میلیون بیت‌کوین برای استخراج وجود دارد که این امر از تورم و دستکاری جلوگیری می‌کند.

آلت‌کوین (Altcoin)

پس از موفقیت چشم‌گیر بیت‌کوین، رقبای تازه‌ای به میدان آمدند. به ارزهای دیجیتال غیر از بیت‌کوین، اصطلاحا آلت‌کوین می‌گویند. هر چند آلت‌کوین‌ها زیادی همچون اتریوم، ترون، کاردانو، لایت‌کوین و… به موفقیت‌های زیادی رسیده‌اند، اما همچنان بیت‌کوین بخش بزرگی از بازار را در اختیار دارد. هدف از توسعه‌ی آلت‌کوین‌ها حل مشکلات بیت‌کوین همچون سرعت پایین تراکنش است. آلت‌کوین‌ها در اصل جایگزین‌های احتمالی بیت‌کوین هستند.

مطلب پیشنهادی: ده ارز دیجیتال که می‌توانند جایگزین بیت‌کوین شوند

تفاوت کوین و توکن چیست؟

بسیاری تفاوت توکن و کوین را نمی‌دانند و آنها را یکسان فرض می‌کنند. از توکن‌ها برای پرداخت در یک پروژه‌ی خاص استفاده می‌شود. مثلا توکن BAT یک توکن بر مبنای اتریوم است که فقط برای تبلیغات دیجیتالی استفاده می‌شود. با یک مثال موضوع روشن‌تر می‌شود. کوین همانند پول است و با آن همه چیز می‌توانید بخرید. در مقابل توکن‌ها مانند بلیت کنسرت هستند، با بلیت کنسرت شما نمی‌توانید لباس بخرید.

تفاوت دوم کوین و توکن در این است که کوین‌ها شبکه‌ی اختصاصی خود را دارند. در حالی‌ که توکن‌ها روی شبکه‌های از قبل موجود ساخته می‌شوند. توسعه‌ی توکن‌ها ساده‌تر است و بیشتر توکن‌ها بر شبکه‌ی اتریوم (ٍERC) یا بایننس اسمارت چین (BSC) قرار می‌گیرند.

مزایای ارز دیجیتال

ارزهای دیجیتال انتقال وجوه را بی‌واسطه و بدون نیاز به شخص ثالث را فراهم می‌کنند. این تراکنش‌ها بدون نیز به بانک یا موسسات مالی توسط کلیدهای عمومی و خصوصی انجام می‌شود.

در سیستم‌های پرداخت ارز دیجیتال انتقال وجوه با حداقل هزینه انجام می‌شود. برای انتقال وجوه بزرگ نسبت به بانک‌ها و موسسات مالی کارمزد پایین‌تری دارند.

معایب ارز دیجیتال

حریم خصوصی و ماهیت ناشناس رمزارزها یک شمشیر دولبه است. طرفداران ارزهای دیجیتال ناشناس بودن را یک مزیت می‌دانند به‌خصوص در اقتصادهای بسته و سرکوب‌گر. منتقدان نیز معتقدند تراکنش‌های ناشناس بستری مناسب برای پول‌شویی و فرار مالیاتی است.

برخی از ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین ماهیت شفاف‌تری دارند و بلاکچین آنها قابل تجزیه و تحلیل و ردیابی است، اما در برخی دیگر مانند ZCash ردیابی تراکنش‌ها بسیار مشکل است.

آنچه پیش از سرمایه‌گذاری در ارز دیجیتال باید بدانید!

از آنجا که قیمت در بازار ارزهای دیجتال بر اساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود، این بازار بسیار پرنوسان و بی‌ثبات است. مثلا بیت‌کوین در سال 2018 به حدود 18000 دلار رسید اما چند ماه بعد قیمت آن به 7000 دلار سقوط کرد. دقت کنید که بسیاری از ارزها تعداد مشخصی دارند و با توجه به میزان استفاده قیمت می‌تواند بالا و یا پایین برود.

برخی از اقتصاددانان رمزارزها را حباب کوتاه‌مدت و یک سفته‌بازی می‎‌دانند. این نگرانی وجود دارد که ارزهای دیجیتال ریشه در هیچ کالای مادی ندارند و اصطلاحا بدون پشتوانه هستند. با این حال برخی معتقدند هزینه‌ی استخراج آنها و مقدار بالای انرژی مصرف شده، مستقیما با قیمت آنها در ارتباط است و به نوعی پشتوانه‌ی این ارزها محسوب می‌شود.

همان‌طور که اشاره شد شبکه‌ی بلاکچین ارزهای دیجیتال بسیار امن است، اما سایر جنبه‌های این اکوسیستم از جمله صرافی‌ها و کیف پول‌های ارز دیجیتال، از سرقت و هک در امان نیستید. در تاریخ ارزهای دیجیتال، چندین صرافی آنلاین مورد هک و سرقت‌های بزرگ قرار گرفته‌ است. می‌خواهید در ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری کنید اما نمی‌دانید از کجا باید شروع کرد؟ در لینک زیر می‌توانید از ابزارها و امکانات چشم بورس استفاده کنید:

سوالات متداول