اندیکاتور RSI (شاخص قدرت نسبی) و کاربرد آن در تحلیل تکنیکال

اندیکاتور RSI یا شاخص قدرت نسبی یک ابزار محبوب برای تحلیلگران تکنیکال است. با این اندیکاتور می‌توانید محدوده‌های اشباع خرید و اشباع فروش را شناسایی کنید. علاوه بر این، ابزاری مفید برای تشخیص واگرایی‌ها است. کار با RSI دشوار نیست. در مقاله اندیکاتورهای تکنیکال به صورت مختصر اندیکاتور RSI به عنوان یک اندیکاتور اصلی تحلیل تکنیکال را بررسی کردیم. در این مقاله از چشم بورس به زبان ساده نحوه‌ی معامله با این اندیکاتور را آموزش خواهیم داد.

اندیکاتور RSI (شاخص قدرت نسبی) چیست؟

RSI مخفف Relative Strength Index است. این اندیکاتور در زبان فارسی به شاخص قدرت نسبی ترجمه شده است. اندیکاتور RSI از دسته‌ی اوسیلاتورها است و با آن می‌توان موممتوم (قدرت و سرعت) حرکت قیمت را تحلیل کرد. اوسیلاتورها نمودارهای کمکی هستند که خارج از چارت قیمت رسم می‌شوند. این نمودارها حول یک خط افقی نوسان می‌کنند. مهم‌ترین کاربرد RSI، پیدا کردن محدوده‌های تغییر روند قیمت است.

مطلب مرتبط: بهترین اندیکاتورهای تکنیکال برای نوسان گیری

فرمول محاسبه‌ی اندیکاتور RSI

اندیکاتور RSI با یک محاسبه‌ی دو بخشی به دست می‌آید. مانند اکثر اندیکاتورها ابتدا باید یک دوره‌ی زمانی برای آن مشخص کنیم. معامله‌گران معمولا از دوره‌ی 14 روزه استفاده می‌کنند. مرحله‌ی اول RSI از طریق فرمول زیر محاسبه می‌شود:

میانگین سود و زیان بر اساس دوره‌ی زمانی تعیین شده محاسبه می شود. به عنوان مثال در یک دوره‌ی 14 روزه، فرض کنید 7 روز نمودار قیمت با میانگین 1% سود بسته شده و 7 روز دیگر با میانگین 0.8% زیان به کار خود پایان داده است. مقدار سود و زیان را به صورت مثبت در فرمول قرار می‌دهیم و بخش اول اینگونه محاسبه می‌شود.

هنگامی که محاسبات برای 14 دوره انجام شود، بخش دوم فرمول RSI قابل محاسبه است. با محاسبات مرحله‌ی دوم، نتایج مرحله‌ی اول اصطلاحا هموار می‌شود.

آموزش اندیکاتور RSI

با استفاده از دو فرمول بند قبل می‌توان نمودار RSI را رسم کرد. دانستن فرمول‌ها برای درک بهتر اندیکاتور مفید است اما برای استفاده از آن نیازی نیست که محاسبات را انجام دهید. با افزایش مقدار زیان، عدد RSI به صفر نزدیک شده و هر چقدر سود افزایش یابد نمودار RSI به عدد 100 نزدیک‌تر خواهد شد.

کلید فهم RSI در این نکته نهفته است که محدوده‌ی 30 تا 70 نشان‌دهنده‌ی محدود‌ه‌ای با روند ضعیف یا بدون روند (رنج) است. به طور خلاصه، نمودار RSI در یک محدوده‌ی صفر تا 100 در حال نوسان است. نواحی مهم این اندیکاتور به این صورت تعریف می‌شود:

• محدوده‌ی اشباع فروش: مقادیر بین 0 تا 30
• محدوده‌ی اشباع خرید: مقادیر بین 70 تا 100

طبق یک تفسیر سنتی، اشباع فروش به معنای فروش‌های افراطی است و احتمال می‌رود قدرت خریداران افزایش یابد و سهم وارد یک روند صعودی شود. اشباع خرید نیز معادل خریدهای افراطی است و در این محدوده احتمال دارد روند سهم نزولی شود. این تفسیر از محدوده‌های اندیکاتور RSI، مقداری گمراه کننده است که در ادامه بیشتر به آن خواهیم پرداخت.

اشتباه رایج معامله‌گران در مورد سطوح اشباع خرید و فروش

بسیاری از معامله‌گران مبتدی به اشتباه ورود اندیکاتور RSI به محدوده‌های اشباع خرید و فروش را به معنای تغییر روند تعبیر می‌کنند. برای اینکه در دام سیگنال‌های اشتباه RSI نیفتید کافی است که روند اصلی قیمت را درک کنید.

ورود نمودار RSI به محدوده‌ی اشباع خرید یا فروش به معنی بازگشت فوری بازار نیست. ممکن است قیمت برای مدت زیادی در محدوده‌های اشباع باقی بماند. باقی ماندن در سطوح اشباع خرید یا فروش نشان‌دهنده‌ی روند قوی بازار است. به نمودار قیمت سهم ایران خودرو در دوره‌ی زمانی یک روزه نگاه کنید. با ورود RSI به محدوده‌ی اشباع خرید نه تنها روند سهم نزولی نشده بلکه شاهد یک روند بسیار پرقدرت صعودی هستیم.

به صورت خلاصه، در نمودارهای بدون روند محدوده‌های اشباع خرید و فروش در اندیکاتور RSI سیگنال‌هایی برای تغییر روند است. اما در بازارهای با روند قوی، محدوده‌های اشباع خرید و فروش نشان‌دهنده‌ی آغاز یک روند پرقدرت است.

تنظیمات اندیکاتور RSI

تنظیمات RSI بسیار ساده است. مهم‌ترین نکته در تنظیمات این اندیکاتور تعیین دوره‌ی زمانی به حاب می‌آید. دوره‌ی زمانی تعداد کندل‌هایی است که اندیکاتور بر اساس آن محاسبه می‌شود. مثلا دوره‌ی زمانی 26 به این معناست که محاسبات بر اساس 26 کندل قبل است.

در بسیاری از پلفترم‌ها مانند تریدینگ ویو و متاتریدر دوره‌ی زمانی RSI به صورت پیشفرص روی عدد 14 است. بسیاری از تریدرها این عدد را تغییر نمی‌دهند، ولی این کار چندان صحیح نیست. یک سوال اساسی وجود دارد؟ عدد مناسب برای تنظیمات RSI چیست؟

به این سوال نمی‌توان یک پاسخ مشخص داد! در درجه‎‌ی اول به نوع معاملات شما بستگی دارد. دوره‌ی 14 روزه برای معاملات کوتاه مدت مناسب است. چنان‌چه معاملات شما بلندمدت است باید دوره‌ی زمانی را افزایش دهید. هر چقدر این عدد بیشتر باشد نوسانات RSI کمتر خواهد شد و درگیر سیگنال کوتاه مدت نخواهید شد. و بالعکس دوره‌ی زمانی کوتاه‌تر سیگنال‌های بیشتر اما نامطمئن‌تر به شما خواهد داد.

در درجه‌ی دوم تنظیمات به چارت قیمت نیز وابسته است. برای چارت‌های مختلف تنظیمات متفاوتی باید استفاده کنید. به عنوان یک قانون کلی هر چقدر نوسان بیشتر باشد بهتر است دوره را کوتاه‌تر کنید تا RSI و نمودار قیمت با هم حرکت کنند. همچنین در چارت‌های کم نوسان بهتر است دوره‌ی زمانی اندیکاتور را پایین بیاورید. در یک چارت کم نوسان اگر دوره زمانی بیش از حد بالا باشد، تعداد سیگنال‌های ورود و خروج بسیار کم خواهد شد.

ما دو قانون کلی را گفتیم اما در نهایت پیدا کردن تنظیمات درست به تجربه و تمرین احتیاج دارد. شما باید مدت‌ها با یک چارت معامله کنید تا در نهایت به تنظیمات درست برای RSI یا هر اندیکاتور دیگر برسید.

رسم خطوط حمایت و مقاومت بر روی اندیکاتور RSI

تکنیکالیست معروفی به نام کنستانس براون این ایده را مطرح می‎‌کند: در یک روند صعودی محدود‌ه‌ی اشباع فروش در اعدادی بالاتر از 30 اتفاق می‌افتد و محدوده‌ی اشباع خرید نیز بسیار بالاتر از عدد 70 است.

معامله‌گران باتجربه در محدوده‌ی بین 30 تا 70 با استفاده از خطوط روند، حمایت‌ها و مقاومت‌های معتبر را پیدا می‌کنند. شکست حمایت‌ها و مقاومت‌ها نه تنها سیگنال تغییر روند نیست، بلکه می‌تواند تاییدی برای شروع یک روند پرقدرت باشد.

نمودار زیر چارت یورو/دلار (EurUsd) در بازار فارکس را در دوره‌ی زمانی یک روزه نشان می‌دهد. همانطور که مشاهده می‌کنید خط روند رسم شده نقش یک حمایت را دارد. با شکسته شدن این خط روند شاهد پولبک به حمایت شکسته شده و سپس ریزش قیمت هستیم.

نکته‌ی کلیدی پیش از هر تحلیلی درک روند اصلی یک سهم، جفت ارز، ارز دیجیتال و… است. برای اینکه اندیکاتور RSI شما را فریب ندهد کافی است که در روند صعودی به دنبال سیگنال‌ خرید باشید و در روند‌ نزولی از RSI برای دریافت سیگنال فروش استفاده کنید.

با روند دوست باشید! معامله خلاف جهت روند با ریسک بالایی همراه است.

در یک چارت با روند نزولی، شکست محدوده‌ی 30 به معنای ورود به یک روند نزولی قوی است و بالعکس در روندهای صعودی عبور از محدوده‌ی 70 به معنای شکل‌گیری یک روند صعودی قوی است.

واگرایی در اندیکاتور RSI

بر خلاف محدوده‌های اشباع خرید و فروش، واگرایی در اندیکاتور RSI یک سینگال قدرتمند برای تغییر روند و برگشت بازار است. به زبان ساده واگرایی هنگامی رخ می‌دهد که جهت روند چارت قیمت و نمودار RSI مخالف هم باشد.

نمونه‌ای از واگرایی در روند صعودی را می‌توانید در نمودار بیتکوین در دوره‌ی زمانی یک روزه ببینید. قیمت در یک روند صعودی قرار دارد اما نمودار RSI وارد یک روند نزولی می‌شود. پیش‌تر گفتیم که RSI نشان‌دهنده‌ی مومنتوم حرکت قیمت است و قدرت و سرعت روند نمودار قیمت را به ما نشان می‌دهد. ضعف در نمودار RSI به معنای کاهش مومنتوم این روند است و همان‌طور که مشاهده می‌کنید بیتکوین وارد یک روند نزولی می‌شود.

به نمودار شاخص هم‌وزن نگاه کنید. نمودار شاخص یک کف پایین‌تر ثبت کرده است، اما در نمودار RSI کف بالاتر از کف قبلی را می‌توان مشاهده کرد. کف بالاتر در نمودار RSI به معنای کاهش مومنتوم نزولی روند است و احتمال پایان روند نزولی و شروع یک روند صعودی وجود دارد.

اندیکاتور RSI در بازار ارزهای دیجیتال

اندیکاتور RSI ابزاری برای بازارهای نوسانی است. بازارهای مختلف شباهت‌های زیادی به یکدیگر دارند اما RSI در بازارهای روان با نقدینگی بالا بهتر کار می‌کند. هر چند با RSI می‌توان مومنتوم یک روند را شناسایی کرد، اما در اصل ابزاری برای نوسان‌گیری است. از این رو در بازارهای نوسانی مانند ارز دیجیتال بسیار محبوب هست.

ما توصیه می‌کنیم که RSI را در کوین‌های اصلی که نقدینگی بالایی دارند، استفاده کنید. اتکا به RSI در کوین‌های ناشناخته ممکن است شما را درگیر پروژه‌های پامپ و دامپ کند. در مجموع استفاده از RSI در ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین، اتریوم، ترون و سایر کوین‌های بزرگ به عنوان یک ابزار کمکی بسیار راه‌گشا است. بخصوص هنگامی که بازار بدون روند باشد.

سخن پایانی

شاخص قدرت نسبی مومنتوم حرکت‌های نزولی و صعودی را در یک اوسیلاتورنشان می‌دهد. مانند اکثر اوسیلاتورهای تکنیکال سیگنال‌های آن زمانی قابل اعتماد است که با روند اصلی نمودار قیمت مطابقت داشته باشد.

سیگنال‌های خلاف جهت روند به طول معمول اشتباه هستند. حتی اگر این سیگنال‌ها درست باشد ممکن است یک صعود کوچک در روند نزولی بلندمدت باشد. احتمالا در روند صعودی بلندمدت سیگنالی مبنی بر یک ریزش کوتاه مدت صادر کند.

اوسیلاتور RSI موممتوم حرکت یک روند را نشان می‌دهد. زمانی که قیمت در یک روند قوی قرار دارد ممکن است نمودار RSI مدت زمان زیادی در محدوده‌ی اشباع خرید و یا فروش باقی بماند. محدوده‌های اشباع فروش و خرید تنها برای بازارهای نوسانی سیگنال‌هایی برای تغییر روند هستند.

سوالات متداول