صندوق قابل معامله ETF چیست؟ چطور در این صندوق ها سرمایه را معامله کنیم؟

صندوق قابل معامله ETF یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاری از طریق صندوق ها یکی از راه های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است. تحلیل بازار و مدیریت سبد سرمایه‌گذاری نیازمند زمان و آگاهی است. افراد زیادی مشتاق به سرمایه‌گذاری در بورس هستند اما دانش و یا زمان کافی برای آن ندارند. سرمایه‌گذاری در صندوق ها رایج ترین راه برای این افراد است. صندوق های سرمایه‌گذاری شامل ترکیب متنوعی از دارایی ها هستند که توسط تیم تحلیلگران صندوق انتخاب و مدیریت می‌شوند. سرمایه‌گذاران در ازای پرداخت وجه صاحب واحدهای صندوق می‌شوند. هر یک از این واحد ها چکیده ای از کل دارایی های صندوق است. افراد با مبالغ سرمایه‌گذاری اندک میتوانند با خرید واحد های صندوق، در ترکیبی از دارایی های مختلف سرمایه‌گذاری کنند.

صندوق ها انواع مختلفی دارند. در مقاله انواع صندوق های سرمایه‌گذاری به توضیح کامل درباره انواع صندوق ها پرداخته‌ایم. در این مقاله میخواهیم به طور اختصاصی به موضوع صندوق های قابل معامله (ETF) بپردازیم. در ادامه ضمن تعریف صندوق های قابل معامله، از ویژگی های آن برای شما میگوییم و شما را برای انتخاب صندوق و سرمایه‌گذاری در آن راهنمایی میکنیم.

صندوق قابل معامله (ETF) چیست؟

EXCHANGE TRADED FUND یا همان ETF یکی از انواع صندوق های سرمایه‌گذاری است. صندوق قابل معامله متشکل از سهام و سایر اوراق، به عنوان دارایی های پایه است. همچنین مانند سهام در بورس داد و ستد میشود.

به بیان دیگر ETF ها سبدی متشکل از سهام متنوع هستند که خود به شکل تک سهم در بورس معامله می‌شوند. ساعات معامله آن‌ها از 9 الی 12:30، روزهای شنبه تا چهارشنبه در بازار سهام است. در نتیجه علاوه بر تاثیر تغییر قیمت دارایی های پایه بر ارزش صندوق، تغییرات عرضه و تقاضا هم بر واحدهای صندوق تاثیرگذار است. همین امر باعث شده صندوق های قابل معامله نقدشوندگی بالایی داشته باشند و ارزش دارایی ها به صورت لحظه ای محاسبه شود، نه با تاخیر.

ETFها چه ویژگی هایی دارند؟

• ETF ها دوره زمانی مشخصی ندارند بلکه به صورت نامحدود فعالیت میکنند.
• ETF ها هیچ نرخ سود مشخص یا تضمین شده ای ندارند.
• به صاحبان واحد های این نوع از صندوق ها سود تقسیمی تعلق نمیگیرد. آنچه به دست میاد حاصل اختلاف قیمت خرید و فروش ETF ها است.
• از جهت ترکیب دارایی های ریسکی و بدون ریسک، این صندوق ها شامل انواع صندوق های سرمایه‌گذاری هستند. مثل صندوق درآمد ثابت قابل معامله، صندوق سهامی قابل معامله و صندوق مختلط قابل معامله
• اغلب ETF ها مانند صندوق های شاخصی عمده دارایی های خود را صرف سرمایه‌گذاری در یکی از شاخص های بازار بورس میکنند.

ETF ها با صندوق های مشترک سرمایه‌گذاری چه تفاوت هایی دارند؟

بین ETF ها و سایر صندوق های سرمایه‌گذاری تفاوت هایی وجود دارد. این تفاوت ها در مجموع باعث شده تا ابزارهای سرمایه‌گذاری متنوع‌تر شوند. سرمایه‌گذاران ‌می‌توانند با توجه به سلایق و منفعت خود، بین طیف وسیعی از ابزارها انتخاب کنند.

• اصلی ترین تفاوت ETF و سایر صندوق ها در شیوه معامله آن هاست. ETF ها همچون سهام و از طریق کارگزاری ها معامله می‌شوند. در حالیکه برای معامله دیگر صندوق ها باید به سراغ مراجع صندوق مورد نظر بروید.
• یکی از دیگر تفاوت های مهم، هزینه کمترETF ها نسبت به سایر صندوق هاست. در نتیجه  ETF ها ارزان‌تر قیمت گذاری می‌شوند.
• تفاوت دیگر این است که صندوق های مشترک سرمایه‌گذاری مشمول مالیات هستند. اما طبق قانون صندوق‌های ETF معاف از مالیات هستند.
• صندوق‌های ETF ابزار نوینی هستند که از سال 1392 در ایران آغاز به کار کردند. در حالیکه صندوق های مشترک سرمایه‌گذاری از سال 1387 در ایران پا گرفتند و بالغ بر 10 سال سابقه فعالیت دارند.
• صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک گردش مالی بیشتری نسبت به ETF ها دارند.

ETF ها چه مزایایی دارند؟

نقدشوندگی بالا

باتوجه به اینکه صندوق های قابل معامله پیوسته قیمت‌گذاری می‌شوند، ارزش خالص دارایی (NAV) این صندوق ها هر ۲ دقیقه یک‌بار به‌روزرسانی می‌شود. در حالیکه برای خرید و فروش واحدهای سایر صندوق ها (غیرقابل معامله) باید تا روز بعد منتظر مشخص شدن قیمت واحدها بمانید. هم‌چنین معامله این صندوق ها در بورس باعث شده تا مثل فروش سهام، ظرف کمتر از سه روز پول خود را در حساب شخصیتان داشته باشید. به علاوه، در صندوق های ETF مشکل بازخرید وجود ندارد و همین مسئله باعث می‌شود تا ETF ها از نقدشوندگی بالایی برخوردار باشند.

واحدهای صندوق های قابل معامله ارزان تر از صندوق های غیرقابل معامله ارزشگذاری شده

با معامله ETFها در بورس، بخشی از هزینه های معاملاتی از صندوق به کارگزاری منتقل می‌شود. در نتیجه صندوق های قابل معامله ارزان‌تر از صندوق های غیرقابل معامله قیمت گذاری شده‌اند.

معافیت مالیاتی

خرید و فروش واحدهای صندوق های قابل معامله معاف از مالیات است. شما در هنگام معامله تنها کارمزد خرید و فروش می‌پردازید.

سرمایه‌گذاری با سرمایه کم‌تر

قیمت هر واحد صندوق های قابل معامله (ETF) ارزان‌تر است. این موضوع باعث می‌شود تا صاحبان سرمایه های اندک امکان سرمایه‌گذاری در این صندوق ها را داشته باشند.

شفافیت

 تغییر مدام قیمت واحد ها نشان از تاثیرپذیری سریع و حساسیت آن ها دارد. این حساسیت در تغییر قیمت ها مشهود است.

سادگی و سهولت معامله

ETF ها روزانه و به صورت آنلاین از طریق سامانه کارگزاری منتخب شما معامله می‌شوند. در نتیجه معامله را برای شما راحت‌تر میکنند.

ETF ها چه معایبی دارند؟

معامله ETF ها در بورس برای سرمایه‌گذاران هیجانی که به پیروی از دیگران معامله میکنند خطرناک است. این دسته از سرمایه‌گذاران به محض اطلاع از تغییرات قیمت اقدام به معامله میکنند. این در صورتی است که همچین رفتاری را میان سرمایه‌گذاران صندوق های غیرقابل معامله نمی‌بینیم. چرا که آن ها با افق زمانی میان مدت و یا بلند مدت اقدام به سرمایه‌گذاری میکنند.

کارمزد کارگزاری ها

باتوجه به اینکه ETF ها مانند سهام در بورس معامله می‌شوند، برای معامله آن ها باید عضو کارگزاری باشید و کارمزد معاملاتی پرداخت کنید.

فاصله قیمت و NAV

Net Asset Value یا همان NAV به معنای ارزش خالص دارایی است. مقدار NAV برابر با حاصل اختلاف مجموع دارایی‌ها و بدهی‌های صندوق تقسیم بر تعداد کل واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق است. NAV آماری همان NAV ابطال صندوق است. یعنی شما واحد های صندوق را به قیمت NAV آن بفروش میرسانید.

به مبلغی که برای خرید واحدهای صندوق پرداخته می‌شود NAV صدور می‌گوییم. همچنین به مبلغی که سرمایه‌گذاردر ازای فروش هر واحد سرمایه‌گذار به دست می‌آورد، NAV ابطال گفته می‌شود. لازم است بدانید که NAV صدور از NAV ابطال اندکی بیشتر است. این اختلاف قیمت به دلیل محاسبه کارمزد و هزینه های صندوق است.

صندوق های ETF رکنی به عنوان بازارگردان دارند. بازارگردانی به معنای تنظیم عرضه و تقاضا و از بین بردن شکاف بین آن ها است. هدف بازارگردان ها از بین بردن صف های خرید و فروش و شفاف سازی بازار سرمایه است. حضور کارامد بازارگردان ها باعث می‌شود تا سرمایه‌گذاران نگران عدم نقدشوندگی سهام خود نباشند.

اما اگر بازارگردان ها به خوبی عمل نکنند، قیمت ابطال واحد های صندوق با NAV آن متفاوت خواهد بود. یعنی فروشنده نمیتواند واحد های صندوق را به ارزش واقعی آن یا همان NAV آن به فروش برساند. پس ناچار خواهد بود آن را به قیمتی کمتر از ارزش واقعی سهام بفروشد. در این صورت به فروشنده ریسک بالایی تحمیل خواهد شد. یا بالعکس. ممکن است صندوق به قیمتی بالاتر از ارزش واقعی خود معامله شود و خریدار متحمل ریسک باشد.

در زمان نگارش این مقاله صندوق دارایکم با اختلافی بیشتر از 5 هزار تومان از NAV ابطال خود معامله می‌شود. همانطور که در تصویر زیر از سایت tsetmc مشاهده میکنید.

برای کاهش خطرات این‌چنینی پیشنهاد میکنیم پیش از معامله صندوق ها تفاوت قیمت معامله و NAV را در نظر بگیرید.

منظور از صندوق ETF دولتی چیست؟

طبق سیاست های دولت مبنی بر واگذاری سهام بخش های دولتی به مردم و گسترش خصوصی سازی، صندوق هایی متشکل از سهام بخش های دولتی به شکل صندوق های قابل معامله (ETF) به سرمایه‌گذاران ارائه می‌شود. به طور مثال صندوق واسطه گری مالی یکم یا همان دارا یکم در سال ۱۳۹۹ عرضه شد.این صندوق متشکل از سهام بانکهای ملت، تجارت، صادرات و شرکتهای بیمه البرز و بیمه اتکایی امین است.

از مزایای این صندوق ها تخفیفی است که در زمان پذیره نویسی به سرمایه‌گذاران ارائه میشود.

چگونه ETF بخریم؟

تا به این جا صندوق های قابل معامله را تعریف کردیم و از ویژگی آن ها گفتیم. اما چطور این صندوق ها را معامله کنیم؟

گام اول- انتخاب ETF

برای شناسایی ETF ها می‌توانید به سایت سازمان بورس، بخش صندوق‌های چشم بورس و سایت فیپیران  مراجعه کنید. تا اطلاعات تمام صندوق های ETF از طریق این سایت‌ها قابل مشاهده است. از جمله اطلاعات مربوط به بازدهی و عملکرد صندوق، تعداد واحدهای در اختیار سرمایه‌گذاران، مدیران صندوق، اساسنامه و امیدنامه صندوق

با بررسی عملکرد و بازده ای ETF ها میتوانید از کیفیت عملکرد آن ها مطلع شوید. ETF ها در ایران سابقه طولانی ندارند. اما همچنان می‌توان گفت عملکرد گذشته یک صندوق معیار مناسبی برای ارزیابی اعتبار آن است.

گام دوم – مراجعه به کارگزاری

برای خرید و فروش سهام ETF  باید عضو یک کارگزاری باشید. لذا باید فرایند سجام، احراز هویت و دریافت کد بورسی را طی کرده باشید. سپس از طریق کارگزاری می‌توانید اقدام به معامله واحدهای ETF کنید.

البته برای معامله برخی از ETF ها از جمله ETF های دولتی صرفا نیازی به داشتن کد بورسی نیست. پذیره نویسی واحدهای ETF برای اشخاص فاقد کد بورسی، از طریق درگاه‌‌های غیرحضوری و یا حضوری بانک‌های منتخب انجام می‌شود.

گام سوم- معامله از طریق سامانه کارگزاری

گفتیم که ETF ها مثل تک سهم در بورس معامله می‌شوند. لذا شما میتوانید از طریق سامانه کارگزاری خود سفارش خرید یا فروش واحد های ETF را ثبت کنید.

برای شروع سرمایه‌گذاری مقاله گام های ورود به بورس را مطالعه کنید.