صندوق سهامی چیست و چگونه در آن سرمایه‌گذاری کنیم؟

سرمایه‌گذاری از طریق صندوق ها یکی از راه های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است. سرمایه‌گذاری در صندوق ها رایج ترین راه برای آن دسته از افرادی است که به سرمایه‌گذاری در بورس مشتاق‌اند اما دانش و یا زمان کافی برای تحلیل بازار و مدیریت سبد سرمایه‌گذاری خود را ندارند. صندوق های سرمایه‌گذاری شامل ترکیب متنوعی از دارایی ها هستند که توسط تیم تحلیلگران صندوق انتخاب و مدیریت می‌شوند. سرمایه‌گذاران در ازای پرداخت وجه صاحب واحدهای صندوق می‌شوند. هر یک از این واحد ها چکیده ای از کل دارایی های صندوق است.

بنابراین حتی افراد با مبالغ سرمایه‌گذاری اندک میتوانند با خرید واحد های صندوق، در ترکیبی از دارایی های مختلف سرمایه‌گذاری کنند.صندوق ها انواع مختلفی دارند. در مقاله انواع صندوق های سرمایه‌گذاری به توضیح کامل درباره انواع صندوق ها پرداخته‌ایم. گفتیم که صندوق ها انواع مختلفی دارند و سه نوع از مهم ترین آن ها صندوق های درآمد ثابت، صندوق های سهامی و صندوق های مختلط هستند. در این مقاله میخواهیم به طور اختصاصی به موضوع صندوق های سهامی بپردازیم. در ادامه ضمن تعریف صندوق سهامی، از ویژگی های آن برای شما میگوییم و شما را برای انتخاب صندوق و سرمایه‌گذاری در آن راهنمایی میکنیم.

صندوق سرمایه‌گذاری سهامی چیست؟

صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک ضمن هدف سرمایه‌گذاری جمعی، مجموع مبالغ دریافتی از سرمایه‌گذاران را در خرید دارایی های متنوع سرمایه‌گذار میکنندی. هر سرمایه‌گذار به میزان سرمایه خود از پرتفویی (سبد سهامی) که صندوق تشکیل داده، سود میبرد.

صندوق های سهامی نوعی از صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک هستند که عمده دارایی های آن ها صرف خرید سهام در بورس می‌شود. در صندوق های سهامی بالغ بر 70 درصد (70 تا 90 درصد) مبلغ سرمایه‌گذاری صرف خرید سهام (و حق تقدم خرید سهام) می‌شود. مابقی این مبلغ صرف خرید اوراق با درامد ثابت مثل اوراق مشارکت، سپرده بانکی، اوراق خزانه اسلامی و …می‌شود.

میدانیم که بورس بازار متلاطمی است. قیمت ها به طور لحظه ای تغییر میکنند و تضمینی برای سودآوری سهام شرکت ها و یا پرداخت قطعی سود مشخص وجود ندارد. بنابراین سرمایه‌گذاری در بازار سهام، سرمایه‌گذاری ریسکی به حساب می آید. باتوجه به اینکه حجم اصلی دارایی های صندوق سهامی صرف سرمایه‌گذاری در دارایی های ریسکی میگردد، ریسک پرتفوی (سبد دارایی ها) صندوق بالا میرود و در نتیجه صندوق های سهامی راهی غیرمستقیم برای سرمایه‌گذاری ریسکی تلقی میشود. پس میتوانیم بگوییم این صندوق ها باب میل افراد ریسک‌ پذیر هستند. بهتر است تا افرادی که عدم اطمینان کمتر را به بیشتر ترجیح میدهند و به دنبال نرخ سود مشخصی هستند، در صندوق های سهامی سرمایه‌گذاری نکنند.

طبق گزارش سایت فیپ ایران، میانگین بازدهی سالانه 66 صندوق سهامی فعال در بازار سرمایه طی سال گذشته (1399) 132 درصد بوده است.

صندوق های سهامی چه ویژگی هایی دارند؟

• اصلی ترین تفاوت صندوق ها با درامد ثابت و صندوق های سهامی در درصد سرمایه‌گذاری آن ها در دارایی های ریسکی است. ریسکی‌تر بودن این صندوق ها باعث شده تا بازدهی آن ها از صندوق ها با درامد ثابت بیشتر باشد. سرمایه‌گذاران در ازای تحمل ریسک بیشتر، بازده بیشتری مطالبه میکنند.

•  این صندوق ها زیرنظر کارشناسان، مشاوران و تحلیلگرانی اداره می‌شوند که سعی دارند با تحلیل بازار و شناسایی به موقع سهام مستعد رشد، سود قابل توجهی کسب کنند. این افراد سبد متنوعی از سهام و دیگر دارایی ها تشکیل میدهند و آن را مدیریت میکنند.

• صندوق های سهامی تقسیم سود دوره‌ای و سود تضمین شده ندارند. سرمایه‌گذاران این صندوق ها از افزایش ارزش روز دارایی های صندوق سود میبرند. در واقع تفاوت قیمت خرید و فروش واحدهای صندوق سرمایه‌گذاران را به سود می‌رساند. صندوق های سهامی کوچک معمولا بین 5 تا 50 هزار و صندوق های سهامی بزرگ بین 50 تا 500 هزار واحد سرمایه‌گذاری قابل انتشار دارند.

صندوق های سهامی چه مزایایی دارند؟

گفتیم که صندوق های سهامی با توجه به ریسک بالا، میانگین بازدهی بالایی نسبت به سایر صندوق ها دارند. این ویژگی به تنهایی می‌تواند صندوق سهامی را به صندوق ایده‌آل برای سرمایه‌گذاران ریسک پذیر بدل کند. اما این صندوق ها مزایای دیگری هم دارند که در اینجا به مهم ترین آن ها اشاره میکنیم.

در شرایط رونق بازار این صندوق ها سود چشمگیری دارند

70 تا 90 درصد ارزش صندوق های سهامی بستگی به شرایط بازار دارد. آنچه مسلم است این است که صندوق های سهامی از رشد بازار منتفع خواهند شد . در شرایط رونق بازاراین صندوق ها سودی به مراتب بیشتر از سود صندوق ها با درآمد ثابت و یا صندوق های مختلط به سهامداران خود میپردازند.

نقدشوندگی بالا به نسبت سرمایه‌گذاری مستقیم

منظور از نقدشوندگی این است که یک دارایی قابلیت تبدیل سریع به وجه نقد را داشته باشد. سرمایه‌گذاران صندوق ها از بابت معطلی در صف های خرید و فروش نگرانی ندارند. سرمایه‌گذاران ضمن درخواست صدور واحد میتوانند واحد خریداری کنند و ضمن درخواست ابطال میتوانند آن را بفروشند. حتی اگر سهم های پایه ای که صندوق در آن ها سرمایه‌گذاری کرده جزو سهم هایی باشند که برای خرید و فروش آن ها صف تشکیل شده، سرمایه‌گذاران صندوق ها برای خرید و فروش معطل نخواهند شد.

صندوق های سهامی چه معایبی دارند؟

حالا که صندوق سهامی را معرفی کردیم و از ویژگی ها و مزایای آن گفتیم، لازم است که شما را با معایب آن ها هم آشنا کنیم. اما این معایبی دارند؟

فاقد ضمانت نقدشوندگی هستند

سهام شرکت های بورسی ضمانت نقدشوندگی ندارند. از آن جایی که عمده سرمایه صندوق های سهامی صرف سرمایه‌گذاری بر سهام شده، پس میتوان گفت این صندوق ها ضمانت نقدشوندگی ندارند. برعکس صندوق ها با سود ثابت که با پشتوانه نهادهای دولتی ضمانت نقدشوندگی دارند.

ممکن است بپرسید اگر قرار باشد چه با خرید صندوق های سهامی و چه با خرید مستقیم سهام نگران ریسک معامله باشم، کدام روش را انتخاب کنم؟

در پاسخ میگوییم: سود صندوق های سهامی ممکن است بیشتر و یا کمتر از خرید مستقیم سهام باشد. چرا بیشتر؟ چون که صندوق ها توسط یک تیم حرفه ای مدیریت می‌شوند. این تیم ضمن تحلیل بنیادی و تکنیکال سعی در پیش بینی بازار و شناسایی سهام مستعد رشد دارد. صندوق ها با توجه به تغییرات بازار به روزرسانی می‌شوند و در نتیجه زمانیکه تحلیلگران  متوجه خطر افت قیمت سهام شوند دست به معامله  جدید میزنند. از سوی دیگر متنوع بودن پرتفوی صندوق و اینکه بین 10 تا 30 درصد کل دارایی صندوق در اوراق با ریسک کم سرمایه‌گذاری شده؛ باعث میشود تا زمانیکه بازار سهام سیر نزولی در پیش دارد زیان سرمایه‌گذاران کم باشد. دانش و تجربه تحلیلگران به انضمام تنوع پرتفوی صندوق باعث می‌شود تا سود صندوق بیشتر از سرمایه‌گذاری مستقیم باشد.

 اما چرا کمتر؟ درسرمایه گذاری مستقیم خبری از پرداخت کارمزد به نهاد واسط نخواهد بود. برای سرمایه‌گذاری از طریق صندوق ها و بهره بردن از خدمات آن ها شما باید هزینه پرداخت کنید. از سوی دیگر سرمایه‌گذاری مستقیم برای آن دسته از افرادی که توانایی تحلیل بازار را دارند سودآورتر خواهد بود.

مطالب بیشتر: ورشکستگی و انحلال صندوق های سرمایه‌گذاری

چطور صندوق سهامی ایده آل را شناسایی کنیم؟

اصلی ترین راهکار برای شناخت بهترین صندوق سرمایه‌گذاری بررسی عملکرد گذشته صندوق هاست. با مراجعه به صفحه صندوق های سهامی چشم بورس، شما میتوانید اطلاعات مهم تمامی صندوق ها، گزارشات و درجه بندی عملکرد آن ها را مطالعه کنید. هم‌چنین در بخش مقایسه صندوق های در سهام میتوانید کلیه اطلاعات مقایسه ای درباره این صندوق ها از قبیل: عمر، نرخ بازده ای در ادوارمختلف و ارزش خالص هر واحد سرمایه‌گذاری (NAV) صندوق ها را با هم مقایسه کنید.

توجه کنید که بازدهی صندوق ها در سال های مختلف متفاوت است. حتی مشاهده شده در سال هایی برخی صندوق ها زیان‌ده بوده‌اند.

بهترین راه برای شناسایی عملکرد صندوق ها در نظر گرقتن میانگین بازدهی چندساله آن ها است.

بررسی سابقه و خوشنامی صندوق، نرخ بازدهی در ادوار مختلف، اساسنامه و امیدنامه صندوق (که قواعد و الزامات صندوق را نشان میدهد) به شما در شناسایی صندوق ایده آل کمک میکند.

چطور در صندوق های سهامی سرمایه‌گذاری کنیم؟

صندوق های سهامی به دو روش معامله می‌شوند:

صدور و ابطال واحد های صندوق

طبق این روش پس از انتخاب صندوق ایده آل باید به صورت آنلاین و از طریق سایت عضو صندوق شوید. یا اینکه ضمن همراه داشتن مدارک (از قبیل: شناسنامه، کارت ملی، اطلاعات حساب) به شعب منتخب صندوق مراجعه کنید. برای عضویت در صندوق های سرمایه‌گذاری باید حداقل 18 سال سن داشته باشید.

پس از واریز وجه و دریافت رسید، شما باید درخواست صدور واحد سرمایه‌گذاری بدهید تا واحد ها به نام شما شوند.

سرمایه‌گذاران برای خرید واحدهای صندوق باید درخواست صدور بدهند. هم‌چنین با درخواست ابطال میتوانند واحد ها را به فروش برسانند.

خرید و فروش واحد های صندوق های قابل معامله در بورس (ETF) از نوع صندوق های سهامی

واحد های صندوق های قابل معامله (ETF) درحالیکه خود متشکل از دارایی های مختلف هستند، مانند سهام در بورس معامله میشوند. ETF از نوع سهامی مثل تک سهمی که خود از دو بخش ریسکی و بدون ریسک تشکیل شده، در بورس معامله می‌شود. در مقاله صندوق های قابل معامله (ETF) میتوانید بیشتر درباره این صندوق ها بخوانید.

شرط خرید و فروش واحد های ETF احراز هویت در سجام، داشتن کد بورسی و عضویت در کارگزاری است.