قرارداد دائمی (Perpetual Contract) ارز دیجیتال چیست؟

قرارداد فیوچرز دائمی (Perpetual Futures Contract) نوع خاصی از قرارداد فیوچرز است که تاریخ انقضا ندارد. معامله‌گران با استفاده از این قراردادها می‌توانند بدون نگهداری دارایی، از روند قیمت سود کسب کنند. قراردادهای دائمی به دلیل انعطاف‌پذیری و نقدشوندگی پرکاربردترین نوع قراردادهای آتی در بازار ارز دیجیتال هستند. در این مطلب از چشم بورس با این نوع قرارداد آشنا می‌شویم و نحوه‌ی معامله با آن را آموزش می‌دهیم.

چرا به قرارداد دائمی نیاز داریم؟

پیش از بررسی نحوه‌ی عملکرد قراردهای دائمی، بهتر است علت وجود آنها را شرح دهیم. فرض کنید بر اساس روش‌های تحلیلی، به این نتیجه رسیده‌اید که قیمت بیت‌کوین صعودی خواهد بود. شما برای استفاده از این تحلیل سه انتخاب دارید:

1. بازار اسپات

بازار اسپات یا نقدی معمول‌ترین بازار ارز دیجیتال است. در معاملات اسپات با پرداخت پول، دارایی مورد معامله بلافاصله از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. کافی است یک صرافی معتبر را انتخاب کنید و مقداری بیت‌کوین بخرید. مزایا و معایب این روش چیست؟

مزایای بازار اسپات

• این روش بسیار ساده است. در تمام صرافی‌ها می‌توان به سادگی از طریق معاملات اسپات دارایی‌های دیجیتال را خریداری کرد.

معایب بازار اسپات

• در معاملات عادی اسپات، نمی‌توان از اهرم برای افزایش سود استفاده کرد.
• دارایی شما در اختیار صرافی است و شما کنترلی بر آن ندارید. به هر دلیلی صرافی هک و یا با مشکلی مواجه شود، دارایی شما در معرض خطر خواهد بود.

نوع خاصی از بازار اسپات وجود دارد که به آن بازار مارجین (اهرمی) می‌گویند. در این بازار با استفاده از اعتبار می‌توانید قدرت خرید خود را افزایش دهید. روش کار به این صورت است که سرمایه‌ی خود را به عنوان وثیقه قرار می‌دهید و چند برابر آن اعتبار دریافت می‌کنید.

2. قرارداد آپشن (اختیار معامله)

یک رویکرد پیشرفته‌تر، استفاده از قرارداد آپشن (اختیار معامله) است. با استفاده از قرارداد آپشن شما اختیار این را دارید بیت‌کوین را در تاریخ مشخص با قیمت از پیش تعیین شده بخرید و یا بفروشید. در قراردادهای آپشن شما تعهد نمی‌دهید و در زمان سررسید، مختارید از اختیار معامله استفاده کنید یا خیر.

چون در مثال ما، تحلیل بر صعودی بودن است از اختیار خرید می‌توانید استفاده کنید. در روندهای نزولی نیز قراردادهای اختیار فروش در دسترس هستند. در بازارهای دو طرفه این به معنای کسب سود از روند نزولی است. مزایا و معایب قرارداد آپشن چیست و چرا بهتر از قرارداد اسپات است؟

مزایای قرارداد آپشن

• در قراردادهای آپشن میزان ضرر شما محدود می‌شود. میزان ضرر به اندازه مبلغی است که برای تنظیم قرارداد باید بپردازید، به این مبلغ حق پاداش (Premium) می‌گویند. به زبان ساده، اگر بازار مسیر پیش‌بینی شده را طی نکرد و مجبور به استفاده از اختیار خرید شدید، تنها به اندازه حق پاداش ضرر خواهید کرد.
• از آنجایی که شما دارایی را نمی‌خرید و تنها یک قرارداد برای خرید در آینده می‌بندید، ریسک هک شدن و در مخاطره افتادن دارایی وجود ندارد. تنها چیزی که در صرافی ذخیره می‌شود اطلاعات مربوط به قرارداد است.

معایب قرارداد آپشن

• قرارداد داری یک سررسید با تاریخ مشخص است. اگر پس از پایان قرارداد همچنان تحلیل شما بر صعودی بودن است باید یک قرارداد تازه منعقد کنید. این به معنای پرداخت دوباره‌ی حق پاداش است.
• این قراردادها دو نوع آمریکایی و اروپایی دارند. در آپشن آمریکایی می‌توانید پیش از سررسید از اختیار معامله استفاده کنید. اما آپشن‌های اروپایی انعطاف‌پذیر نیستند و تنها در تاریخ انقضا قابل اعمال هستند.

قراردادهای آپشن برای سازمان‌ها بسیار مناسب است. زیرا ریسک نگهداری دارایی و هزینه‌های مربوط به آن را صفر می‌کنند.

3. قرارداد فیوچرز دائمی

گزینه‌ی سوم استفاده از قرارداد فیوچرز دائمی است. قرارداد دائمی بسیار به قرارداد آپشن شباهت دارد، اما دو تفاوت مهم وجود دارد:

1. شما برای خرید و یا فروش اختیار ندارید، بلکه تعهد می‌دهید.
2. قراردادهای فیوچرز دائمی سررسید ندارند. تا زمانی که اصطلاحا کال مارجین (لیکویید) نشده‌اید می‌توانید پوزیشن را حفظ کنید.

فرض کنید 10000 دلار بیت‌کوین با اهرم 10 خریده‌اید. اگر بازار ده درصد رشد کند پول شما دو برابر خواهد شد و برعکس اگر بازار 10 درصد ریزش کند، موجودی شما صفر می‌شود. در چنین شرایطی اصطلاحا کال مارجین شده‌اید. یا باید حساب خود را شارژ کنید یا پوزیشن به صورت خودکار بسته خواهد شد.

مزایای قرارداد دائمی فیوچرز

• تمام مزایای قرارداد آپشن را دارند. میزان ضرر اینجا نیز محدود است. فرض کنید که 10000 دلار دارید و به جای ورود تمام سرمایه، 1000 دلار را با اهرم 10 برابر وارد معامله می‌کنید. حداکثر زیان شما 1000 دلار خواهد بود. همچنین اینجا نیز چون دارایی را نمی‌خرید خطر هک و سرقت وجود ندارد.
• درک قراردادهای دائمی ساده‌تر و کار با آن راحت‌تر است. این قراردادها تاریخ انقضا ندارند و شما فقط با قیمت و بالا و پایین رفتن آن کار دارید.
• اهرم بیشتر و نقدینگی (لیکوییدیتی) بالاتر دیگر مزیت این قراردادهاست. اهرم در قراردادهای آتی دائمی بسیار بالاتر از قراردادهای آپشن است. همچنین معامله‌گران بیشتری در این بازار هستند و پوزیشن‌ها را می‌توانید به راحتی نقد کنید؛ اصطلاحا بازار لیکویید است. لیکویید بودن یعنی دارایی به سرعت قابل نقد است بدون اینکه تاثیر زیادی بر ثبات قیمت داشته باشد.

معایب قرارداد دائمی فیوچرز

• به این دلیل که قرارداد فیوچرز دائمی تاریخ انقضا ندارد هیچگاه تسویه نمی‌شود. صرافی‌ها برای اطمینان از همگرایی قیمت بین بازار اسپات و فیوچرز از مکانیزمی به نام فاندینگ ریت استفاده می‌کنند. در بخش بعدی در این مورد بیشتر توضیح خواهیم داد.

فاندینگ ریت در قرارداد دائمی

فاندینگ ریت (Funding Rate) مکانیسمی برای اطمینان از ثبات قیمت در قراردادهای دائمی محسوب می‌شود. کارکرد اصلی فاندینگ ریت، اصلاح هر گونه انحرافی بین قیمت قرارداد دائمی و قیمت اسپات است. به این صورت که در صورت پایین‌تر بودن قیمت قرارداد دائمی انگیزه برای خریداران ایجاد می‌شود و بالعکس.

هنگامی که قیمت قرارداد دائمی بالاتر از قیمت لحظه‌ای باشد به این معناست که تقاضا در پوزیشن لانگ (Long) بیشتر از پوزیشن شورت (Short) است. پس صرافی به صورت برنامه‌ریزی شده (مثلا در بایننس و کوکوین هر 8 ساعت یک بار) کارمزد فاندینگ ریت را از پوزیشن لانگ کم  کرده و به پوزیشن شورت اضافه می‌کند. بر عکس اگر قیمت دائمی کمتر از اسپات باشد به معنای تقاضای بیشتر روی پوزیشن شورت است. در این حالت صرافی فاندینگ ریت را از پوزیشن شورت کم کرده و به پوزیشن لانگ اضافه خواهد کرد.

آموزش معامله با قرارداد دائمی

اگر تا به امروز با قراردادهای دائمی معامله نکرده‌اید، در اولین معامله با موارد جدیدی روبرو خواهید شد. با این فرض که هیچ گونه آشنایی با این قراردادها ندارید در ادامه مراحل مختلف آن را برای شما شرح می‌دهیم.

1. باز کردن پوزیشن

وقتی تصمیم می‌گیریم که بر اساس تحلیل وارد یک قرارداد دائمی شویم، باید سه سوال را از خود بپرسیم:

• انتظار دارم قیمت دارایی به کدام سمت برود؟
• میزان سرمایه‌گذاری من چقدر است؟
• چقدر می خواهم ریسک کنم؟

فرض کنید قیمت در بازار لحظه‌ای برای هر واحد بیتکوین 10000 دلار است. شما تصور می‌کنید که قیمت آن افزایش خواهد یافت. باید این مراحل را طی کنید:

ابتدا باید حساب خود را شارژ کنید، فرض می‌کنیم 1000 تتر در اختیار دارید و آن را به حساب صرافی واریز می‌کنید. این 1000 دلار اصطلاحا مارجین (حاشیه) معامله‌ی شما خواهد بود. در مرحله‌ی دوم باید برای اندازه‌ی پوزیشن تصمیم بگیرید. فرض کنید میخواهید روی یک بیت‌کوین 10000 هراز دلاری سرمایه‌گذاری کنید، باید از اهرم 10 برابر استفاده کنید.

مارجین/ارزش تخمینی پوزیشن=اهرم

هرچه معامله گر از اهرم بالاتری استفاده کند، در شرایط آشفته‌ی بازار ریسک لیکویید شدن بالاتر خواهد رفت. اگر صرافی نتواند پوزیشن معاملاتی را به موقع تسویه کند، متحمل ضرر خواهد شد. زمانی که حاشیه را از دست بدهید اصطلاحا کال مارجین می‌شوید. چنان‌چه حساب خود را شارژ نکنید صرافی موقعیت معاملاتی شما را خواهد بست. این نکته بسیار مهم است؛ حتی اگر به تحلیل خود بسیار اطمینان دارید برای استفاده از اهرم زیاده‌روی نکنید.

2. نگهداری موقعیت

فرض کنید بیت‌کوینی که به قیمت 10000 دلار خریداری کرده‌اید، پس از مدتی در بازار فیوچرز به 10500 دلار می‌رسد. همزمان قیمت نقدی 10600 دلار است. برای جلوگیری از واگرایی بین این دو قیمت از مکانیزم فاندینگ ریت استفاده می‌شود.

در مثال ما، از آنجایی که قیمت نقدی بالاتر از قیمت دائمی است، به صورت خودکار فاندینگ ریت از پوزیشن‌های Short کم شده و به پوزیشن‌های Long اضافه می‌شود. در این مثال کارمزد فاندینگ ریت به شما پرداخت خواهد شد. توجه کنید هر چقدر اهرم بیشتر باشد تاثیر فاندینگ ریت بیشتر خواهد شد. به عنوان مثال برای اهرم 10، کارمزد فاندینگ ریت 10 برابر می‌شود.

3. بستن موقعیت

فرض کنید قیمت بیت‌کوین به 11000 دلار رسیده و می‌خواهید موقعیت خود را ببندید. دو راه برای این کار وجود دارد:

• موقعیتی در جهت مخالف با اندازه‌ی موقعیت فعلی باز کنید و هزینه‌ی معامله را برای موقعیت جدید پرداخت نمایید. با این کار موقعیت معاملاتی تسویه می‌شود.
• یا با کلیک روی دکمه بستن پوزیشن، صرافی به صورت اتوماتیک این کار را برای شما انجام می‌دهد.

برای این مثال چون از اهرم 10 استفاده کرده‌اید، سود شما 1000 دلار خواهد بود. یعنی سرمایه‌ی اولیه‌ی شما 100 درصد رشد خواهد کرد. البته این روی خوش ماجراست. در صورتی که بیت‌کوین ده درصد اصطلاح می‌کرد، تمام سرمایه‌ی اولیه را از دست می‌دادید.

نتیجه‌گیری

امیدواریم پس از خواندن این مطلب با انواع قراردادها و کارکرد آنها آشنا شده باشید. همچین سعی کردیم به صورت مختصر نحوه‌ی کار با قراردادهای دائمی را آموزش دهیم. قراردادهای دائمی ابزاری مدرن با مزایای فوق‌العاده است.

خوب است بدانید قرادادهای آپشن و فیوچرز سنتی نیز کارکرد خود را دارند. معامله‌گران سازمانی هنوز هم از این قراردادها استفاده می‌کنند و همچنین ماینرهای بیت‌کوین. فرض کنید که در چند ماه آینده X مقدار بیت‌کوین استخراج خواهید کرد. می‌توانید از طریق قرارداد فیوچرز و یا اختیار معامله آن را به فروش برسانید. اگر از قرارداد دائمی استفاده کنید به صورت مداوم باید کارمزد فاندینگ ریت بپردازید که چندان منطقی نیست!