صندوق سرمایه گذاری شاخصی چیست؟ چطور در این صندوق ها سرمایه‌گذاری کنیم؟

 سرمایه‌گذاری از طریق صندوق ها یکی از راه های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است. سرمایه‌گذاری در صندوق ها رایج ترین راه برای آن دسته از افرادی است که به سرمایه‌گذاری در بورس مشتاق‌اند اما دانش و یا زمان کافی برای تحلیل بازار و مدیریت سبد سرمایه‌گذاری خود را ندارند. صندوق های سرمایه‌گذاری شامل ترکیب متنوعی از دارایی ها هستند که توسط تیم تحلیلگران صندوق انتخاب و مدیریت می‌شوند. سرمایه‌گذاران در ازای پرداخت وجه صاحب واحدهای صندوق می‌شوند. هر یک از این واحد ها چکیده ای از کل دارایی های صندوق است. بنابراین حتی افراد با مبالغ سرمایه‌گذاری اندک میتوانند با خرید واحد های صندوق، در ترکیبی از دارایی های مختلف سرمایه‌گذاری کنند.

صندوق ها انواع مختلفی دارند. در مقاله انواع صندوق های سرمایه‌گذاری به توضیح کامل درباره صندوق ها پرداخته‌ایم. در این مقاله میخواهیم به طور اختصاصی به موضوع صندوق های سرمایه‌گذاری شاخصی بپردازیم. در ادامه تعریف میکنیم که صندوق شاخصی چیست و چه ویژگی هایی دارد. در انتهای مقاله شما را برای انتخاب صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی بورسی و سرمایه‌گذاری در آن راهنمایی میکنیم.

صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی چیست؟

صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک، ضمن هدف سرمایه‌گذاری جمعی، مجموع مبالغ دریافتی از سرمایه‌گذاران را در خرید دارایی های متنوع سرمایه‌گذاری میکنند. هر سرمایه‌گذار به میزان سرمایه خود از پرتفویی (سبد سهامی) که صندوق تشکیل داده، سود میبرد.

صندوق های شاخصی نوعی از صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک هستند. اساس این صندوق ها بر این است که مجموع آورده سرمایه‌گذاران در یکی از شاخص های بازار سرمایه به خصوص شاخص بورس سرمایه‌گذاری شود.

اما شاخص چیست؟

شاخص نمایانگرعددی است که تغییرات یک متغیر را در یک بازه به خصوص نشان میدهد.

شاخص بورس یک عدد است که تغییر قیمت تمامی سهام های بازار بورس را طی یک روز نشان میدهد. با مقایسه شاخص یک روز با روزهای دیگر میتوان به صعود یا نزول روند بازار بورس پی برد. به طور مثال عبارت “شاخص کل در بازار بورس امروز  ۹ ‌هزار و ۶۳۴ واحد افت داشت که در نهایت این شاخص به رقم یک میلیون و ۲۳۳ هزار واحد رسید” نشان میدهد که میانگین قیمت سهام شرکت های بورسی نسبت به روز گذشته در چه وضعیتی قرار دارد.

البته که در بورس شاخص های مختلفی وجود دارد که هرکدام از سهام های به خصوصی تشکیل شده‌اند و یا فرمول محاسبه ی آن ها با هم متفاوت است. به طور مثال “شاخص 30 شرکت بزرگ” میانگین وزنی قیمت سهام 30 شرکت بزرگ بورس را نشان میدهد.

عمده دارایی های صندوق های شاخصی صرف سرمایه‌گذاری در یکی از شاخص های بازار بورس و درصد کمی از آن، بسته به صلاحدید مدیران، در سایر اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود. مثلا 90 درصد دارایی های پرتفوی صندوق در شاخص کل یا شاخص 50 شرکت برتر سرمایه‎‌گذاری می‌شود و 10 درصد باقی مانده در اوراق با درامد ثابت. عملکرد این صندوق ها بستگی به نوسانات قیمت شاخص منتخب دارد. هر چقدر شاخص رشد کند دارایی های صندوق به همان میزان رشد میکنند. در خصوص کاهش قیمت هم همینطور.

صندوق های شاخصی چه ویژگی هایی دارند؟

• صندوق های شاخصی از لحاظ ترکیب دارایی ها ترکیبی شبیه به صندوق های سهامی دارند.

• این صندوق ها از لحاظ ریسک شبیه به صندوق های مختلط هستند. یعنی ریسکی کمتر از صندوق های سهامی و بیشتر از صندوق ها با درامد ثابت دارند.

• بازدهی هر صندوق شاخصی بستگی به شرایط اقتصادی و روند شاخص دارد.

• این صندوق ها تقسیم سود دوره‌ای ندارند و سرمایه‌گذار تنها از اختلاف قیمت خرید و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری سود می‌برد.

• آنچه در صندوق ها صورت میگیرد طبق اساسنامه و امیدنامه آن هاست.

صندوق های شاخصی چه مزایایی دارند؟

با توجه به ساختار متفاوت صندوق های شاخصی، این صندوق ها مزایایی مختص به خود دارند که شامل موارد زیر می‌شود.

حذف ریسک ناشی از تصمیم گیری های مدیران صندوق

با توجه به اینکه صندوق های شاخصی بر محور شاخص حرکت میکنند و تسلیم افت و خیز های شاخص هستند؛ نقش مدیران این صندوق ها بسیار کم رنگ است.

کارمزد کم

آنچه در ارزش دارایی های صندوق های شاخصی تغییر ایجاد میکند تغییرات شاخص است نه معاملات سبدگردان ها. در نتیجه هزینه تیم مدیریت دارایی های صندوق کاهش خواهد یافت. در واقع نقش کم رنگ مدیریت صندوق باعث شده تا کارمزد صندوق های شاخصی کم شود.

قابلیت معامله در بورس

صندوق های شاخصی مانند صندوق های قابل معامله در بورس (ETF) معامله می‌شوند. صندوق های قابل معامله صندوق های سرمایه‌گذاری متشکل از سهام و سایر اوراق هستند که خود مانند تک سهم در بورس داد و ستد می‌شوند. به بیان دیگر ETF ها سبدی از سهام متنوع هستند که خود به شکل تک سهم در ساعات 9 الی 12:30  روزهای شنبه تا چهارشنبه در بازار سهام معامله می‌شوند. با مطالعه مقاله صندوق های قابل معامله ETF چشم بورس میتوانید با ساختار این صندوق ها و شیوه معامله آن ها بهتر آشنا شوید.

ضمانت نقدشوندگی

منظور از نقدشوندگی این است که یک دارایی قابلیت تبدیل سریع به وجه نقد را داشته باشد. هریک از صندوق های شاخصی ضمانت یک شرکت، نهاد یا واسط مالی را پشتوانه خود دارد. این ضمانت باعث می‌شود تا سرمایه‌گذاران این صندوق ها از بابت نقدشوندگی واحد های خود اطمینان خاطر داشته باشند. به طور مثال شرکت سرمایه‌گذاری توسعه صنعتی ایران (وتوصا) ضامن نقدشوندگی صندوق سرمایه‌گذاری فیروزه موفقیت است.

صندوق های شاخصی چه معایبی دارند؟

تاثیرپذیری تنها از شاخص

گفتیم که معمولا درصد بیشتری از دارایی های این صندوق ها صرف سرمایه‌گذاری در سهام تشکیل دهنده یک شاخص به خصوص می‌شود. هر نوسانی در سهام بر شاخص اثر میگذارد و هر نوسانی در شاخص بر عملکرد صندوق اثر دارد. صندوق های شاخصی طبق ماهیت خود و طبق آنچه در اساسنامه و امیدنامه خود ذکر کرده اند، وابسته به شاخص هستند. در نتیجه تحت هیچ شرایطی راه گریزی برای تاثیر نگرفتن از افت و خیزهای شاخص ندارند. 

چطور صندوق شاخصی ایده آل را شناسایی کنیم؟

در حال حاضر سه صندوق شاخصی در ایران فعالیت میکنند. اصلی ترین راهکار برای شناخت بهترین صندوق سرمایه‌گذاری بررسی عملکرد گذشته صندوق هاست. با مراجعه به سایت فیپ ایران و بخش صندوق ها، شما میتوانید اطلاعات مهم تمامی صندوق ها، گزارشات و درجه‌بندی عملکرد آن ها را مطالعه کنید. هم‌چنین در بخش مقایسه صندوق های در سهام میتوانید کلیه اطلاعات مقایسه ای درباره صندوق های شاخصی از قبیل: عمر، نرخ بازده ای در ادوار مختلف و ارزش خالص هر واحد سرمایه‌گذاری (NAV) صندوق ها را با هم مقایسه کنید.

بررسی سابقه و خوشنامی صندوق، نرخ بازدهی در ادوار مختلف، اساسنامه و امیدنامه صندوق (که قواعد و الزامات صندوق را نشان میدهد) به شما در شناسایی صندوق ایده آل کمک میکند.

چطور در صندوق های شاخصی سرمایه‌گذاری کنیم؟

برخی از صندوق های شاخصی به روش صدور و ابطال واحد های صندوق و برخی به روش ETF معامله می‌شوند. در ادامه به توضیح این دو روش خواهیم پرداخت.

صدور و ابطال واحد های صندوق

طبق این روش پس از انتخاب صندوق ایده آل باید به صورت آنلاین و از طریق سایت عضو صندوق شوید. یا اینکه ضمن همراه داشتن مدارک (از قبیل: شناسنامه، کارت ملی، اطلاعات حساب) به شعب منتخب صندوق مراجعه کنید. برای عضویت در صندوق های سرمایه‌گذاری باید حداقل 18 سال سن داشته باشید.

پس از واریز وجه و دریافت رسید، شما باید درخواست صدور واحد سرمایه‌گذاری بدهید تا واحد ها به نام شما شوند.

سرمایه‌گذاران برای خرید واحدهای صندوق باید درخواست صدور بدهند. هم‌چنین با درخواست ابطال میتوانند واحد ها را به فروش برسانند.

خرید و فروش واحد های صندوق های قابل معامله در بورس (ETF)

برخی از صندوق های شاخصی به شکل ETF در بورس معامله می‌شوند. به طور مثال معامله واحد های صندوق سرمایه گذاری شاخصی کاردان  و صندوق شاخصی فیروزه در بورس صورت میگیرد. شرط خرید و فروش واحدهای این صندوق ها داشتن کد بورسی و عضویت در کارگزاری است.